nghe tên có vẻ xa lạ nhưng lại rất đỗi quen thuộc với chúng ta bởi nó chính là vỏ của quả quýt phơi khô. Chúng ta cứ nghĩ vỏ quýt không có công dụng gì nên thường vứt bỏ đi nhưng không ngờ rằng nó lại là vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Vỏ quýt có tác dụng chữa viêm phế quản, trị ho có đờm,tiêu hóa kém, đặc biệt có tính kháng khuẩn cao.

TRẦN BÌ LÀ GÌ ?

Trần bì trong Đông y còn gọi là quảng trần bì, quất trần bì, tần hội bì, còn trong dân gian thường gọi là vỏ quýt. Loại quýt được dùng để làm thuốc có tên là Quýt Hương Cần, thuộc họ nhà Cam, có tên khoa học là Citrus Deliciosa Tenore.

trần bì (vỏ quýt)

Đặc điểm của cây quýt

Quýt là loài cây nhỏ, trên thân có gai. Lá đơn mọc so le nhau, ở mép lá có răng cưa, khi vò lá có mùi thơm đặc biệt. Hoa quýt màu trắng, nhỏ, mọc đơn ở kẻ lá. Quả màu vàng cam, hình tròn, bên trong chia thành nhiều múi nhỏ, có nhiều hạt. Vỏ quả mỏng, có quả vỏ trơn nhẵn, có quả vỏ hơi sần sùi.

Phân bố và thu hái quả quýt

Quýt là loài cây ăn trái nên được trồng khắp nơi trên nước ta. Nó được trồng nhiều nhất ở tỉnh Nghệ An, tiếp đến là Hà Tĩnh và Quảng Ngãi, phân bố rộng tới Quảng Trị, Huế, Lạng Sơn và Cao Bằng,… Đặc biệt loại Quýt Hương Cần làm thuốc lại được trồng nhiều nhất ở Thừa Thiên – Huế.

Vì là cây ăn quả nên người dân thu hái quanh năm, chủ yếu là vào tháng 11 kéo dài đến tháng 1 năm sau. Sau khi thu hái, tách vỏ rửa sạch, phơi khô và cắt nhỏ. Người ta thường dùng sống hoặc sao vàng lên để dùng dần. Hoặc cũng có thể tẩm mật ong hoặc muối rồi sao qua.

Khi điều chế làm thuốc, trần bì mặt ngoài có màu nâu đỏ hoặc đỏ có nếp nhăn lại và nhiều lỗ hình tròn nhỏ. Khi khô giòn, dễ bẻ gãy, có mùi thơm.

 

Thành phần hóa học của trần bì

Các nghiên cứu báo cáo khoa học cho biết, trong thành phần vỏ quýt có chứa 1,5 đến 2% tinh dầu, trong đó chủ yếu là các chất limonene, terpineol, benzyl, alcohol, octeanol, thymol, citronella,… Ngoài ra, còn có 61,25% nước và thành phần bốc hơi bôm gào besperidin, vitamin A, B và khoảng 0,8% tro. Một số nước phương Tây thường dùng trần bì để làm nguyên liệu chế biến chocolate.

Trong Y học cổ truyền, trần bì có vị cay, đắng, tính ôn, có công dụng chữa viêm phế quản, tiêu đờm, tiêu hóa kém, ợ hơi bụng đầy trướng, kháng khuẩn tốt. Dân gian xưa chỉ mẹo rằng vỏ quýt có tác dụng chống say tàu, say xe rất hiệu quả.

TÁC DỤNG CỦA TRẦN BÌ

Theo Y học cổ truyền, Trần bì có tác dụng:

Trong đông y, trần bì có tính ôn, vị cay, đắng có tác dụng rất tốt trong việc giải độc rượu, lợi phế khí, tiêu đờm, lợi tiểu tiện, chữa trướng bụng, tiêu hóa kém, chữa trị bàng quang lưu nhiệt.

Tác dụng của trần bì trong y học hiện đại:

– Trong trần bì có chứa tinh dầu có tác dụng giúp kích thích đường tiêu hóa, kích thích tiết dịch vị, làm giản cơ trơn dạ dày và ruột

– Có tác dụng kích thích lớp niêm mạc đường hô hấp , giúp loãng đờm, tiêu viêm, giúp ruột tăng tiết dịch vị, giãn phế quản, hạ cơn hen suyễn

– Gây ức chế sự sinh trưởng và phát triển của tụ cầu khuẩn, trực khuẩn.

– Chống dị ứng, lợi mật, có tác dụng ức chế cơ trơn của tử cung

– Khi thí nghiệm trên chuột nhắt, thấy vỏ quýt có tác dụng chống lở loét, kháng viêm, giúp giảm tiết dịch ở dạ dày và chữa lành các vết loét

–  Một thí nghiệm khác trên chó và thỏ, khi tiêm thuốc vào tĩnh mạch của 2 động vật này thấy nó có tác dụng hưng phấn tim, ức chế chống huyết áp tăng cao, dạ dày không bị ảnh hưởng.

– Ngày nay, người ta còn dùng vỏ quýt để làm tinh dầu xông nhà, làm sạch không khí.

trần bì có tác dụng tiêu đờm, lợi phế khi, điều trị tiêu hóa kém

MỘT SỐ BÀI THUỐC CHỮA BỆNH TỪ TRẦN BÌ

Bấy lâu nay, chúng ta cứ nghĩ vỏ quýt vô tác dụng nên chỉ ăn thịt quả, vứt đi vỏ quả mà không ngờ rằng vỏ quả lại có nhiều tác dụng chữa bệnh tuyệt vời. Hãy cùng thuocnam.mws.vn  tìm hiểu những tác dụng đó chữa bệnh gì nhé !

Trần bì có tác dụng chữa ho có đờm

Để chữa ho có đờm bằng trần bì, bạn dùng 10g bán hạ chế, trần bì, bạch linh, cam thảo sắc cùng với 500ml nước, uống trong ngày.

Ngoài ra, còn có thể dùng 6g tràn bì, 12g bạch linh, 6g khương bán ha, 4g cam thảo, 2 lát gừng tươi, sắc lấy nước uống trong ngày.

Có thể tìm hiểu thêm về : Cỏ bạc đầu, Cây kinh giới có tác dụng trị ho rất hiệu quả

Công dụng chữa viêm tuyến vú cấp từ trần bì

Hãy dùng 30g trần bì, 6g cam thảo sắc lấy nước thuốc uống mỗi ngày. Duy trì liên tục để bệnh mau khỏi nhé.

Trị chứng nôn do lạnh bằng vỏ quýt khô

Dùng 12g vỏ quýt Hương Cần, 8g sinh khương sắc lấy nước uống, uống ngày 3 lần, trong vòng 2 – 3 ngày sẽ khỏi.

Vỏ quýt khô có tác dụng chữa tiêu chảy

Dùng trần bì, thương truật, hậu phác, cam thảo, mỗi loại 10g tán bột mịn sau đó vo thành viên, mỗi lần uống 4 – 6g, ngày uống 2 – 3 lần

Điều trị chữa suy dinh dưỡng, rối loạn tiêu hóa ở trẻ nhỏ

Lấy 4g trần bì, 8g đảng nhân sâm, bạch truật, bạch linh, 4g chích thảo đun lấy nước uống trong ngày.

Chữa tiêu chảy kèm theo sôi bụng, đau bụng

Dùng 6g trần bì sao, 12g bạch truật hạ thổ sao vàng, 8g phòng phong sao, 8g bạch thước sao, tất cả tán bột mịn, vo thành viên nhỏ, uống mỗi ngày 4-6g, ngày 2 – 3 lần, nếu không thích có thể sắc lấy nước uống mỗi ngày.

vỏ quýt phơi khô

Trần bì chữa nấc sau khi ăn

Hãy dùng 30g vỏ quýt Hương Cần nướng lên sau đó tán thành bột mịn, khi dùng có thể pha với nước hoặc uống trực tiếp với nước ấm.

Trị ho và viêm phế quản nhẹ bằng vỏ quýt khô

Dùng tô diệp, trần bì, cát cánh mỗi vị dùng 6g, cùng 4g cam thảo sắc lấy nước uống mỗi ngày.

Trần bì có tác dụng chống táo bón

Mỗi ngày dùng 6g trần bì sắc với nước để uống trong ngày, uống khi còn nóng, sử dụng thuốc đến khi có tác dụng thì ngưng.

Chữa khô phổi, ho lâu, khô họng, đau cổ bằng trần bì

Chỉ cần dùng 6g trần bì nấu với nửa quả la hán để lấy nước, cho thêm 100g thịt nạc lợn vào nấu chín, tắt bếp ăn cả thịt lẫn nước.

Trị nứt nẻ da bằng vỏ quýt khô

Dùng 30g trần bì tán thành bột mịn, sau đó trộn thêm dầu thực vật, trộn đều và bôi lên vùng da bị nứt nẻ để cung cấp độ ẩm cho da giúp vùng da nứt nẻ trở nên mịn màng hơn.

Chữa chứng ợ hơi, đầy trướng bụng, buồn nôn

Dùng 10g trần bì, 12g bạc hà. 10g sinh khương cùng với tô diệp, hoàng liên, mộc hương, mỗi vị 1g. Sắc tất cả nguyên liệu lấy nước thuốc uống.

Trần bì có tác dụng chữa viêm phế quản mãn tính

Chỉ cần dùng 20g đương quy, 10g bạch linh cùng trần bì, bán hạ, cam thảo, mỗi vị dùng 6g và 3 lát gừng. Đem tất cả cả sắc lấy nước uống.

Trần bì hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày – tá tràng

Trong y học cổ truyền, có 2 cách để điều trị viêm loét dạ dày- tá tràng:

Cách 1: Dùng 20g trần bì sắc lấy nước thuốc, sau đó cho thêm 150g gạo tẻ nấu thành cháo. Lúc ăn có thể cho thêm một ít đường, muối, hoặc gia vị để vừa miệng.

Cách 2: Lấy 15g hương phụ tẩm giấm, 20g trần bì sao vàng đun với nước. Sau đó lọc bã lấy nước thuốc. Cho vào 100g thịt gà xé nhỏ vào hầm nhừ, cho thêm mấy lát gừng đập dập, rồi nêm gia vị vừa miệng.

Tìm hiểu thêm về cách chữa viêm loét dạ dày bằng: kê nội kim ( mề gà), Bột quế

Hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ

Chỉ cần dùng trần bì, hoa trà, mỗi loại 3g cùng 5g bạch linh. Thái nhỏ nguyên liệu rồi sắc với nước trong 15 phút, dùng trong ngày. Duy trì liên tục để có kết quả tốt nhất nhé

Chữa chứng ho mất tiếng bằng vỏ quýt khô

Dùng 12g vỏ quýt khô đun với 200ml nước, đến khi cạn còn 100ml thì cho thêm đường vào, chia thành nhiều lần uống trong ngày.

uống nước sắc vỏ quýt điều trị ho hiệu quả

Vỏ quýt khô có công dụng điều trị trĩ chảy máu

Hãy dùng trần bì, hoa hòe, trắc bách diệp, mỗi loại 4g cùng 12g mỗi loại đảng sâm, hoàng kỳ, bạch truật, 8g đương quy, thêm 6g sài hồ, 6g cam thảo, 6g thăng ma. Tất cả nguyên liệu sắc nước uống. Uống mỗi ngày 1 thang, uống trước khi ăn 1 tiếng. Duy trì liên tục khoảng 3 tuần là sẽ thấy kết quả cải thiện rõ rệt.

Trần bì rất tốt đối với người mắc chứng lao xương, khớp

Dùng 10g trần bì, 6g nhục quế đập vụn cùng 1 con gà cho vào nồi hầm chín, thêm gia vị vừa miệng. Ăn trong ngày, ăn liên tục trong vòng 5 ngày sẽ có kết quả.

Điều trị viêm phế quản cấp tính cùng trần bì

Chỉ cần dùng 125g cát canh, 1 kg cam thảo cùng nửa kg trần bì, tất cả đem tán thành bột mịn, vo thành viên nhỏ, mỗi ngày uống 8g, ngày uống 2 cử sáng và tối.

Vỏ quýt khô có tác dụng giải rượu bia rất hiệu quả

Khi say rượu, bia hãy dùng 30g trần bì, 5g sinh khương cùng 2 quả ô mai bỏ hột, cắt nhỏ sắc với 350ml nước, đun với lửa nhỏ nửa tiếng rồi tắt bếp, để nguội rồi uống.

Chữa viêm đại tràng bằng trần bì

Dùng 15g vỏ quýt khô, vỏ cây lựu, 6g rừng khô, sắc lấy nước uống mỗi ngày để thấy kết quả

NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý KHI DÙNG TRẦN BÌ

Tuy trần bì (vỏ quýt khô) có nhiều tác dụng tốt đối với sức khỏe chúng ta, nhưng không vì vậy mà lạm dụng nó. Thuốc nào thì cũng có liều lượng để phát huy tác dụng của nó, nếu dùng quá liều có thể gây phản tác dụng rât nguy hiểm. Chính vì thế, những trường hợp sau không nên sử dụng trần bì:

– Những người ho khan, không có đờm, thổ huyết thì tuyệt đối không nên dùng

– Dùng trần bì nhiều và dùng lâu ngày sẽ hại đến chân khí, vì thế hãy sử dụng đúng liều lượng mà bác sĩ đông y đã kê toa.

CÁCH CHẾ BIẾN TRẦN BÌ THÀNH MÓN ĂN

Ngoài tác dụng làm thuốc chữa bệnh thì vỏ quýt còn được chế biến thành những món vặt như: mứt, xí muội,… Hãy cùng thuocnam.mws.vn  xem cách làm như thế nào nhé:

• Mứt trần bì thơm ngon, ngọt ngào cho ngày tết

Chỉ cần dùng 300g vỏ quýt, 200g đường, 1 muỗng canh mật òn, 1 muỗng cà phê muối là có thể làm mứt được rồi.

Cách làm:

– Gọt bớt phần ruột trắng ở vỏ, sau đó rửa sạch để khô rồi thái sợi dày 1cm

– Nấu nước sôi để chần vỏ quýt 10 phút sau đó vớt ra ( Bước này giúp loại bỏ đi vị đắng của vỏ quýt đồng tời giúp mứt dẻo hơn)

– Vỏ quýt sau khi chần thì đem ngâm với nước muối pha loãng khoảng 1 tiếng, sau đó rửa sạch với nước để bớt vị mặn và để ráo nước

– Lấy 1 cái thau to, để ngào vỏ quýt cùng với 200g đường và mật ong, để khoảng 6 tiếng để mứt thấm đều gia vị.

– Sau 6 tiếng, hãy đun hỗn hợp với lửa nhỏ, chú ý đảo đều tay để tránh bị khét, lỡ may nó bị cháy thì cho thêm 1 xíu nước vào, đun đến khi tan hết đường thì tắt bếp.

– Đợi mứt khô và cho vào hủ đậy nắp kín. Mứt thành công sẽ có màu vàng óng ánh như sáp ong.

mứt trần bì dẻo giòn vị cho ngày đầu năm 

• Xí muội vỏ quýt lạ miệng cho ngày đầu năm

Dùng 300g vỏ quýt, 4 muỗng canh muối, 3 muỗng canh đường, 30g bột cam thảo để làm xí muội

Cách làm:

– Vỏ quýt cắt sợi mỏng, dài và trộn đều với xíu muối, khi trộn bóp nhẹ và để khoảng 5 phút. Sau đó      mang đi rửa sạch lại để loại bỏ tinh dầu đắng ra.

– Trộn đều vỏ quýt với lượng muối còn lại và để khoảng 2 tiếng. Sau đó, mang đi phơi nắng 1 ngày hoặc có thể cho vào lò sấy 100 độ C để tiết kiệm thời gian.

– Đem vỏ quýt đã sấy/ phơi khô trộn với 200g đường. Đến khi đường tan hết thì vớt vỏ quýt ra và để ráo.

– Đun chiếc chảo dày trên bếp, khi chảo nóng, cho hỗn hợp vỏ quýt vào rang ở lửa nhỏ, nhớ phải đảo đều tay đến khi vỏ quýt khô thì tắt bếp.

– Bước cuối cùng, trộn đều xí muội với bột cam thảo rồi cho vào hủ/lọ kín đậy nắp và thưởng thức.

xí muội vỏ quýt thơm ngon cho ngày tết