Đó là những thứ rau ăn kèm thường bữa và cũng thật dí dỏm khi người ta trêu ghẹo nhau rằng:

“Thò tay mà ngắt cọng ngò

Thương em đứt ruột giả đò ngó lơ” (1)

Cọng ngò ở đây là chỉ rau ngò, hay còn được gọi bằng nhiều cái tên khác như ngò rí, rau mùi, mùi tui, mùi ta, ngổ, ngổ thơm, hồ tuy, nguyên tuy, hương tuy… Không chỉ là một loại gia vị, ngò rí còn được dùng làm thuốc, bạn đã nghe qua chưa?

Đặc điểm

Ngò rí (tên khoa học: Coriandrum sativum, thuộc họ Cà rốt: Apiaceae) (2) là loại rau thân thảo phân nhánh, có thể cao khoảng 0,5 m. Lá ngò rí mọc từ gốc, có cuống dài với ba lá chét xẻ thùy, mép lá có các khía răng cưa. Hoa ngò rí nhỏ, mọc ở đầu cành và có màu trắng. Quả ngò rí hình cầu, màu vàng rơm, gồm hai nửa quả ghép lại chứa các hạt nhỏ bên trong.

Toàn cây ngò rí (rau mùi) đều có tinh dầu và có mùi thơm dễ chịu nên còn được dùng làm hương liệu. Trong ẩm thực, ngò rí là thành phần không thể thiếu trong các ổ bánh mì thịt, trong món ca ri cũng như các món canh, xào, kho khác.

Tính vị, công dụng của rau mùi (ngò rí)

Theo thuocnam.mws.vn, ngò rí vị the cay, tính ôn, có tác dụng phát tán, trừ tà khí, khu phong, long đờm, giảm ho, sốt, nhức đầu, giúp dễ tiêu, lợi sữa, mạnh dạ dày và lợi đại tiểu trường (3) (5).

Rau ngò rí cũng được Lê Hữu Trác ghi chép trong tác phẩm tâm huyết về nghề y của mình như sau:

“Hồ Tuy thường vẫn gọi rau Mùi (ngò rí)

Không độc, ấm cay, thông lợi thôi.

Tiêu thực, bổ trung, thông nhị tiện

Chữa phong, đậu quyết, kéo dương hồi“.

(Hải thượng y tông tâm lĩnh) (4)

Cách dùng rau mùi: dùng thuốc sắc hoặc ngâm rượu (khoảng 4 – 10 g quả hoặc 10 – 20 g lá) (3).

Ngoài ra, quả và lá ngò rí còn được dùng trong một số bài thuốc như:

• Say do leo núi: giã nát lá rau ngò rí và đắp lên trán (5).
• Da mặt nổi nốt ruồi đen: sắc nước quả ngò rí để rửa mặt (3).
• Nhức răng: ngậm và súc miệng thường xuyên bằng nước sắc hạt ngò rí (6).
• Gan thận hư hàn, di tinh, xuất tinh sớm: dùng 4 – 10 g quả ngò rí sao thơm, giã dập rồi pha trà uống (5).
• Trẻ em bị nổi mẩn đỏ đau và ngứa: lấy nước ép từ rau ngò rí tươi bôi lên hoặc vò nát lá rồi chà nhẹ lên da (7).
• Cạn sữa sau sinh: đun sôi 6 g quả ngò rí trong 100 ml nước (đun sôi khoảng 15 phút) rồi chia làm hai lần uống trong ngày (3).
• Tiêu chảy ra máu: dùng khoảng 1 nắm hạt ngò rí, sao thơm, tán nhỏ, mỗi lần uống 2 đồng cân với nước chín, ngày uống hai lần (7).

Các kết quả nghiên cứu về rau ngò rí

• Theo y học thuocnam.mws.vn hiện đại, các kết quả nghiên cứu cho thấy quả ngò rí giúp dễ tiêu, kích thích tình dục, làm mát cơ thể, hạ đường huyết và lợi tiểu mạnh (5), bên cạnh đó còn giúp giải lo âu và an thần (8)
• Ngoài ra, tinh dầu rau ngò rí còn có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm và chiết xuất từ lá ngò rí còn có tác dụng chống o xy hóa, bảo vệ gan đáng kể (9).

Lưu ý

• Những người bị cước khí (đau nhức bên trong gót chân) hay kim sang không nên dùng ngò rí (3).
• Dầu được chiết xuất từ ngò rí tuy bình thường với người nhưng có thể gây khó chịu cho loài thỏ (9).