Đặc điểm

Khoai từ (tên khoa học: Dioscorea esculenta, họ Củ nâu: Dioscoreaceae) (1) là loại dây leo bằng thân quấn phổ biến ở miền Nam. Lá khoai từ có cuống khá dài, phiến lá hình trái tim và kéo nhọn ở đuôi thành đuôi lá, các gân lá đối xứng qua gân chính. Cả thân dây và lá đều có màu xanh, leo rậm rạp thành giàn bụi.

Củ khoai từ tròn và dài không đều nhau với có nhiều rễ con quanh vỏ, tuy nhiên, các gân vỏ của củ nằm xuôi ngang nên rất dễ bóc vỏ theo dạng khoanh tròn (như cách bóc vỏ khoai mì). Vỏ củ màu nâu vàng, thịt củ màu trắng hoặc hơi vàng, giòn, có nhiều nhớt, nhiều bột, khi nấu chín thì giòn hoặc hơi bở.

Trong ẩm thực, củ từ thường được dùng bằng cách nấu canh, luộc hoặc nướng (có thêm hành sẽ càng thơm ngon, củ từ già thì nhiều bột hơn).

Hình ảnh cây khoai từ

Công dụng của củ khoai từ nhìn từ y học

Củ khoai từ có vị ngọt, tính hàn, hơi độc (nếu dùng sống). Khi dùng chín, củ khoai từ có vị ngọt, thơm ngon, không độc, có tác dụng bồi bổ tràng vị và có thể dùng thay lương thực trong đời sống hàng ngày (2).

Bên cạnh đó, củ từ cũng được dùng điều trị một số bệnh như:

• Giải độc: Lấy củ từ còn sống, bóc vỏ, rửa sạch rồi giã nát vắt lấy nước uống sẽ khiến nôn ra hết các chất độc (2).
• Ho nhiệt, khô họng: Ăn khoai từ nấu chín (luộc, nấu canh) (2).

Hai công dụng này của khoai từ cũng được nhấn mạnh trong công trình y văn Hải thượng y tông tâm lĩnh của Lê Hữu Trác:

“Thổ Noãn vốn tên thực củ Từ

Ngọt cay tính lạnh mà hơi độc

Giải các thứ độc, bổ vị trường

Ho nhiệt, họng khô nên dùng gấp” (3)

Hình ảnh củ khoai từ

Củ khoai từ nhìn từ y học hiện đại

Theo thuocnam.mws.vn hiện đại, củ khoai từ có chứa một số hợp chất giúp điều hòa miễn dịch, phòng chống rối loạn mỡ máu, tiểu đường, béo phì và ung thư (4). Ngoài ra, nhiều kết quả nghiên cứu còn ghi nhận khoai từ có các hoạt tính và ứng dụng như:

• Chống viêm: Theo Tạp chí công nghệ sinh học châu Phi (African journal of Biotechnology), chiết xuất methanol từ củ khoai từ có đặc tính chống viêm (qua thí nghiệm trên chuột Wistar) (5).
• Chống o xy hóa: Theo Tạp chí sinh học nhiệt đới châu Á Thái Bình Dương (Asian Pacific journal of tropical biomedicine), kết quả nghiên cứu trong ống nghiệm cho thấy chiết xuất methanol của củ khoai từ có hoạt tính chống o xy hóa (6).
• Ức chế khả năng sinh sản: Theo Tạp chí quốc tế về nghiên cứu dược phẩm (International Journal of PharmTech Research), kết quả nghiên cứu trên chuột bạch tạng đực cho thấy tác dụng làm giảm testosterone và khả năng sinh sản (7).
• Tiềm năng làm thuốc: chất tinh bột trong củ khoai từ được xem là có tiềm năng làm nguyên liệu điều chế thuốc bởi khả năng tan rã cao (8).

Lưu ý

Không nên lạm dụng khoai từ. Bên cạnh đó, không nên ăn khoai từ sống vì dễ bị nôn mửa và có hại cho hệ tiêu hóa.