• Tên khác: Theo wikipedia cây chổi xuể còn gọi là chổi sể, thanh hao…
• Tên khoa học: Baeckea frutescens L, thuộc họ đào kim nương (1)
• Bộ phận dùng: Lá, hoa và thân (Rễ không dùng được).
• Tính vị: Chổi xuể vị hơi cay, mùi hơi thơm, tính mát
• Công dụng chính: Lợi tiểu, giảm đau nhức xương khớp, phong tê thấp, sát trùng, điều hòa kinh nguyệt.

Mô tả cây thuốc

• Thân: Là dạng cây gỗ nhỏ, sống lâu năm, thường chỉ cao tối đa đến 2 mét, vỏ thân cành có màu nâu, thường mọc dưới gốc các cây gỗ lớn khác.
• Lá: Lá nhỏ nhìn gần giống với lá cây hoa mười giờ, hầu như không có cuống, lá màu xanh.
• Hoa: Nhỏ, màu trắng, mọc ra từ nách lá, hoa có 5 cánh, cuống hoa ngắn và rất dễ rụng.

Các bạn tham khảo hình ảnh ở bài viết để thấy được rõ hơn mô tả cây chổi sể.

Chổi xuể mọc ở đâu

Theo các tài liệu, thường thấ cây mọc ở các tỉnh miền núi trung du phía Bắc và một số tỉnh miền Trung, ít thấy cây mọc ở miền Nam.

Ở miền Bắc chổi xuể là một trong những dược liệu được nhân dân sử dụng từ lâu để làm thuốc.

Thu hái, chế biến: Người dân thường chặt cành về để ở chỗ dâm mát cho lá rụng hết, lấy lá này để làm thuốc, còn lại cành cây thường dùng làm chổi rễ để quét nhà.

Thành phần hóa học:

Trong lá cây có các hợp chất: ancaloit, flavonoid, steroid, terpenoid, phenol và carbohydrate (4)

Công dụng của cây chổi xuể

Theo kinh nghiệm dân gian, được ghi trong cuốn sách “Những cây thuốc và vị thuốc nam hay Việt Nam” – Đỗ Tất Lợi – Nhà xuất bản y học năm 2004, cây chổi xuể có một số công dụng chính sau (2):

• Phong thấp, đau nhức mình mẩy
• Giải cảm
• Lên sởi ở trẻ em
• Lợi tiểu
• Rối loạn kinh nguyệt
• Mụn nhọt
• Đau bụng
• Chảy máu cam
• Kích thích ăn ngon cơm
• Tốt cho phụ nữ sau sinh

Cách dùng

• Phong thấp đau nhức: Dùng thân lá chổi xuể khô (Phơi âm can) ngâm rượu xoa bóp. Tỷ lệ 1kg khô ngâm khoảng 2 lít rượu, dùng rượu chổi xuể xoa bóp những nơi bị đau nhức. Kết hợp thuốc sắc uống với liều dùng khoảng 10g cây khô/ngày.
• Giải cảm, điều trị đau bụng, kích thích tiêu hóa, chảy máu cam: Dùng lá, thân chổi xuế khô 10 – 15g sắc nước uống hàng ngày.
• Rối loạn kinh nguyệt, ăn uống khó tiêu, bồi bổ phụ nữ sau sinh: Dùng hoa chổi xuể tươi 8g ~ 10g sắc nước uống.
• Giải cảm, điều trị đau bụng: Dùng một nắm cây khô hoặc tươi, đun nước xông trong ngày. Kết hợp thân lá sắc uống, với liều dùng khoảng 8g/ngày.
• Trẻ bị sởi: Dùng một nắm thân lá đun lấy nước tắm cho trẻ.

Ngoài ra, dân gian còn dùng thân lá chổi sể khô đốt, hun dưới gầm giường có nan giường thưa, lấy khói và hương để giải cảm, giảm đau đầu, cảm cúm, đau nhức mình mẩy (2).

Chổi sể còn được dùng làm thuốc ở một số nước trên thế giới, như tại Indonesia người dân dùng cây này làm thuốc điều hòa kinh nguyệt, sốt rét, giun sán, tiểu rắt.

Lưu ý

• Đã có trường hợp xông khói cây thuốc trong nhà gây cháy nhà, ngạt khói, gây ảnh hưởng nguy hại tới tính mạnh. Vì vậy người bệnh hết sức thận trọng khi điều trị bằng phương pháp này.
• Không tự ý dùng cây thuốc để điều trị bênh, mà cần xin ý kiến tư vấn của các bác sỹ có chuyên môn.

Các nghiên cứu về cây chổi xuể

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Dược Trung Quốc, Nam Kinh, Trung Quốc đã tiến hành nghiên cứu về cây chổi xuể. Các nhà nghiên cứu đã phát hiện hoạt động chống viêm từ cây chổi suể Baeckea frutescens. Nghiên cứu được công bố tại Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ và Hiệp hội Dược điển Hoa Kỳ năm 2017 (3)

Sử dụng phương pháp khuếch tán các nhà nghiên cứu Malaysia đã phát hiện hoạt tính kháng khuẩn của chiết xuất lá chổi xuể Baeckea frutescens chống lại vi sinh vật. Các nhà nghiên cứu khẳng định cây Baeckea frutescens L. có thể được sử dụng như một nguồn thuốc để chống nhiễm trùng do vi khuẩn gây nên (4).