Cà gai leo còn có tên khác là Cà gai dây, cà vạnh, cà quýnh, cà lù, gai cườm; có tác dụng bảo vệ tế bào gan rất tốt, kìm hãm và làm âm tính vi rút viêm gan, ngăn chặn quá trình xơ gan, dùng điều trị các bệnh liên quan đến gan.

Cà gai leo là cây sống lâu năm, thân leo có thể dài tới 6m hoặc hơn. Cũng có trường hợp cây lâu năm thân hóa gỗ, nhằn và phân thành nhiều cành, trên cành phủ lông hình sao và có nhiều gai. Lá của cây thường mọc so le có hình thuôn hoặc bầu dục, trên mặt lá có chứa gai còn mặt dưới có lông mềm màu trắng. Hoa nhỏ thường mọc ở nách lá có màu tím nhạt. Còn phần quả thì mọng, hình cầu, có màu đỏ khi chín. Thông thường cây ra hoa vào khoảng tháng 4 đến tháng 5 còn ra quả từ tháng 7 đến tháng 9.

Cà gai leo là cây nhỏ, phân cành nhiều, cành non tỏa rộng, phủ lông hình sao và rất nhiều gai cong màu vàng. Lá mọc so le hình bầu dục hay thuôn, phiến lá nông, không đều, mặt trên xanh sẫm, mặt dưới nhạt, phủ đầy lông tơ màu trắng, hai mặt đều có gai ở gân chính, nhất là mặt trên, cuống lá cũng có gai. Hoa màu trắng, quả mọng, hình cầu nhẵn, có cuống dài, màu vàng, khi chín có màu đỏ, hạt màu vàng.

Bộ phận dùng làm thuốc là rễ (thích gia căn), dây (thích gia đằng). Rễ, cành lá và cả quả thu hái quanh năm, rửa sạch, xắt nhỏ, phơi hay sấy khô, có khi dùng tươi. Thành phần hóa học chính trong rễ cà gai leo có alcaloid, tinh bột, flavonoid; trong dây có alcaloid. Đông y cho rằng cà gai leo có vị hơi the, tính ấm, hơi có độc, có tác dụng tán phong thấp, đau lưng, nhức xương, tiêu độc, tiêu đờm, trừ ho, giảm đau, cầm máu, trị rắn cắn, hỗ trợ trong điều trị viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ.

Gan là cơ quan chính đảm nhiệm chức năng chuyển hóa trong cơ thể. Là tổng kho dự trữ và cung cấp năng lượng, một trung tâm chuyển hóa quyết định tình trạng sức khỏe của cơ thể (Glucid, Protein, Lipid, Vitamin đều được tổng hợp và dự trữ ở Gan). Tác dụng bảo vệ gan, ức chế sự phát triển xơ gan của dạng chiết toàn phần và bộ phận hoạt chất chính glycoalcaloid. Chứng minh tác dụng chống viêm và tác dụng antioxydant rất tốt của cà gai leo (dạng toàn phần và dạng chiết glycoaloid). Thử tác dụng lâm sàng trên 60 bệnh nhân viêm gan B mãn hoạt động, kết quả điều trị ở nhóm dùng cà gai leo đạt mức rất tốt và tốt 66,7%. Ngược lại, ở nhóm chứng (flacebo) chỉ ở mức trung bình và kém 93,3%, thuốc không gây tác dụng ngoài ý muốn. Kết luận: Cà gai leo làm thuốc chữa viêm gan, đặc biệt là viêm gan B mãn tính thể hoạt động.

Với nhiều tác dụng khác nhau trong điều trị bệnh, cà gai leo được sử dụng phổ biến trong Đông y học.

Chữa viêm gan, xơ gan, hỗ trợ chống ung thư gan:  30g cà gai leo, 10g dừa cạn và 10g diệp hạ châu. Dùng tất cả nguyên liệu đem sao vàng rồi sắc lên uống. Uống mỗi ngày 1 thang cho đến khi các biểu hiện bệnh thuyên giảm.

Phòng bệnh về gan bằng cà gai leo: 30g cà gai leo và 1 lít nước. Bỏ tất cả nguyên liệu vào trong nồi rồi bắc lên nấu cho đến khi còn 300ml nước thì tắt bếp. Chia ra uống 3 lần trong ngày

Cà gai leo chữa rắn cắn: Lấy khoảng 30g đến 50g rễ cà gai leo tươi, rửa sạch, giã nhỏ rồi hòa với khoảng 200ml nước. Cho người bị rắn cắn uống ngay, dùng 2 lần trong ngày. Ngày thứ 2 dùng 30g rễ cà gai leo khô đem sao vàng, sắc nước dùng 2 lần trong ngày. Áp dụng từu 3 đến 5 ngày là sẽ khỏi hẳn.

Chữa phong thấp: 20g cà gai leo, 20g vỏ chân chim, 20g rễ đau xương, 20g rễ cỏ xước, 20g dây mấu, 20g rễ tầm xuân. Cho tất cả nguyên liệu đem nấu nước và dùng uống hết trong ngày

Chữa ho, ho gà: 10g rễ cà gai leo và 30g lá chanh. Cho nguyên liệu vào nồi nước nấu lên để tinh chất tan hết trong nước. Chia ra uống hết 2 lần trong ngày.

Chữa sưng chân răng: Lấy 4g hạt cà gai leo tán nhỏ cho vào chén đồng cùng 1 ít sáp ong. Đốt lên và xông khói vào chân răng. Áp dụng mỗi ngày 1 lần, sau vài ngày sẽ khỏi.

Chữa phong tê thấp, nhức mỏi, đau lưng: 10g cà gai leo, 10g thổ phục linh, 10g dây gấm, 10g kê huyết đằng, 10g lá lốt Cho các nguyên liệu trong cùng 1 thang rồi sắc uống trong ngày. Dùng liên tục trong 1 tháng sẽ thấy có cải thiện.

Bài thuốc giải rượu bằng cà gai leo: Thông thường dân gian vẫn lưu truyền cách dùng 50g cà gai leo khô hãm với nước như chè xanh rồi cho uống thay nước. Cách này vừa giúp nhanh tỉnh rượu vừa không gây hại cho gan.

Chỉ nên dùng với một lượng vừa đủ, phù hợp với việc điều trị bệnh.

Không nên dùng cho trẻ dưới 6 tuổi vì lúc này cơ thể còn yếu, hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ, gan vẫn chưa hoàn thiện để hoàn thành các chức năng của mình.

Phụ nữ đang mang thai cũng cần thận trọng khi sử dụng, không được tự ý sử dụng nếu chưa có sự cho phép của bác sĩ.

Trong thời kỳ cho con bú cũng không nên dùng cà gai leo vì có thể ảnh hướng đến tuyến sữa, ảnh hưởng đến dưỡng chất mà bé được cung cấp từ mẹ. Nếu dùng cần có sự cho phép của bác sĩ.

Với những thông tin được chia sẻ có lẽ bạn đã hiểu được phần nào những công dụng mà cà gai leo có thể mang lại. Nhưng đây là thuốc dân gian nên hiệu quả của nó còn tùy thuộc vào cơ địa và tình trạng bệnh của mỗi người. Để đảm bảo an toàn sức khoẻ khi sử dụng, bạn nên trao đổi trước với thầy thuốc.