Thảo dược bán chi liên là cây gì? 

Giống như nhiều dược liệu khác, bán chi liên là loài thảo dược mọc dại nhiều ở Việt Nam đặc biệt là những vùng hoang sơ. Chính vì thế, không phải ai cũng có thể tiếp cận được loài cây này. Dưới đây là một số thông tin tổng quan về cây bán chi liên là gì.

• Tên gọi khác: Hoàng cầm râu, cỏ đa niên, nha loát thảo, tử liên thảo, hiệp điệp,…
• Tên khoa học: Scutellaria barbata Wall
• Thuộc họ: Bạc hà (Lamiaceae)

Đặc điểm thực vật

Dù xuất hiện phổ biến ở nước ta nhưng bán chi liên rất dễ bị nhầm lẫn với nhiều loài cây dại khác. Để dễ nhận biết được thảo dược này, bạn có thể dựa vào những đặc điểm nổi bật sau đây:

• Là loài cây thân thảo, sống dai, có những cây sống lên đến vài năm. Thân cây mềm, trườn theo mặt đất, chiều cao trung bình khoảng 20 – 50cm. Dọc theo phần thân là các khe lõm sâu tạo thành 4 góc, được bao phủ bởi lớp lông tơ trắng, ngắn xung quanh.
• Lá cây mọc đối nhau, cuống ngắn chỉ khoảng 1mm và mép lá có hình răng cưa. Các phiến lá dài từ 1 – 2cm có 3 – 4 cặp gân và có hình mũi mác.
• Vào khoảng tháng 4 – 10 là thời điểm cây ra hoa. Hoa mọc theo cành dài, màu tím phớt đặc trưng, dài khoảng 3 – 5cm. Đài hoa có hình chuông cao khoảng 2mm, bầu hoa nhẵn, nhị 4, bao phấn có ít lồng, vòi nhụy chia thành 2 thùy ở đỉnh.
• Quả bán chi liên có hình bầu dục, màu đen sâm, kích thước nhỏ và thường ra vào tháng 6 – 11 hàng năm.
• Rễ cây có dạng chùm, xoắn lại với nhau hoặc hình trụ tròn. Vỏ ngoài của rễ cây sần sùi, màu nâu vàng, bên trong rễ màu xanh lục và rỗng ở giữa. Các nếp nhăn ngoài vỏ theo chiều dọc có đường vân hình mạng hoặc xoắn.

Thời gian gần đây, rất nhiều người thắc mắc về cây bán chi liên có mấy loại, mỗi loại bán chi liên có tác dụng gì? Trên thực tế thì chỉ có một loại thảo dược bán chi liên mang những đặc điểm như trên và là dược liệu quý được dùng phổ biến trong Đông y.

Cây bán chi liên thường mọc ở đâu? Khu vực phân bố phổ biến

Bán chi liên là loài thực vật thích hợp với khí hậu nóng ẩm, phát triển mạnh ở một số vùng ẩm thấp. Chúng thường mọc tại các bờ ruộng, ven sông, suối, bờ bụi, bìa rừng, ven sườn núi, đồi,… Một số quốc gia có sự xuất hiện phổ biến như Ấn Độ, Trung Quốc, Lào, Thái Lan, Campuchia,… và Việt Nam.

Tại Việt Nam, chúng ta có thể tìm thấy số lượng lớn thảo dược này tại các tỉnh miền núi phía Bắc, khu vực Bắc Trung Bộ như: Thái Nguyên, Hà Giang, Bắc Ninh, Phú Thọ, Hải Dương, Ninh Bình, Quảng Trị, Thanh Hóa,…

Ngày nay, bán chi liên được trồng phổ biến tại các hộ gia đình hay khu trồng dược liệu bởi mang lại giá trị chữa bệnh cao.

Thu hái và bào chế

Theo các chuyên gia, các bộ phận của cây đều có dược tính mạnh. Vì thế, tất cả các bộ phận này đều được thu hái làm dược liệu. Thời điểm thích hợp nhất để tiến hành khai thác là vào cuối mùa xuân, đầu hạ (tháng 3 – 5). Lúc này, hàm lượng hợp chất có trong cây là cao nhất.

Khi thu hái, cần chọn những cây không quá già, cũng không nên quá non, thường vào độ tuổi cây ra quả. Đồng thời nên đào sâu xuống mặt đất để thu hoạch được toàn bộ phần rễ.

Cả cây bán chi liên sau khi hái sẽ được mang rửa sạch với nước, ngâm trong dung dịch nước muối loãng để loại bỏ hết tạp chất, côn trùng. Tiếp đến là công đoạn bào chế thành dược liệu. Hiện nay, có 2 cách bào chế phổ biến trong Đông y gồm:

• Phơi khô: Mang toàn bộ thảo dược phơi dưới nắng đến khi khô hoàn toàn rồi bó lại để dùng dần.
• Sao khô: Thảo dược sau khi thu được cắt thành những khúc nhỏ từ 3 – 5cm rồi cho vào chảo rang đều tay, nhỏ lửa. Đến khi dược liệu khô hoàn toàn thì tắt bếp.

Hoàn thành công đoạn bào chế, dược liệu cần được bảo quản trong môi trường thích hợp, tránh ẩm thấp, côn trùng làm ảnh hưởng đến chất lượng.

Cây bán chi liên có tác dụng gì đối với sức khỏe người dùng?

Bán chi liên không chỉ được sử dụng phổ biến ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ,… Vậy cây bán chi liên trị bệnh gì mà được nhiều người ưa dùng đến như vậy?

Theo các tài liệu Đông y

Từ thời xa xưa, các danh y nổi tiếng Trung Quốc đã có những nghiên cứu lớn nhỏ về đặc tính của thảo dược này. Theo các tài liệu ghi chép lại, vị thuốc bán chi liên có vị hơi đắng, tính mát, không chứa độc tố và quy vào kinh Can. Từ đó, tác dụng bán chi liên giúp chữa trị nhiều chứng bệnh như:

• Tiêu viêm, thanh lọc cơ thể, lợi tiểu.
• Chỉ thống, chống các khối u hình thành.
• Trị viêm ruột thừa, lao phổi, viêm hoặc xơ gan cổ trướng.
• Nhiễm độc do côn trùng, rắn cắn.
• Trị mụn nhọt sưng tấy, viêm da.

Theo các nghiên cứu y học hiện đại

Bên cạnh y học cổ truyền, nền y học hiện đại ngày nay cũng có nhiều nghiên cứu chứng minh tác dụng của bán chi liên. Kết quả các thực nghiệm chỉ ra trong dược liệu này chứa nhiều hợp chất quý tốt cho sức khỏe như: Phenol, Tanin, Alkaloid, Flavonoid, Scutellarein,… Các hợp chất này mang đến nhiều công dụng chữa bệnh cụ thể như sau:

• Ngăn ngừa quá trình tạo nên các khối u.
• Làm hóa lỏng những tế bào gây hại trong cơ thể từ đó hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả.
• Điều trị bệnh lao phổi, áp xe phổi.
• Chữa viêm gan, xơ gan cổ trướng hiệu quả và ngăn ngừa bệnh hình thành.
• Điều trị các bệnh về phụ khoa ở nữ giới, có tác dụng tốt với bệnh nhân ung thư vú, ung thư cổ tử cung.
• Trị viêm ruột thừa, các bệnh ngoài da như mụn nhọt, mẩn ngứa, sưng đau, viêm mủ da.
• Trị độc do rắn, côn trùng cắn và chữa sâu răng hiệu quả.
• Tăng cường sức khỏe, sức đề kháng bảo vệ cơ thể tốt hơn, giảm đau.

Những bài thuốc từ bán chi liên tốt nhất

Cây thuốc bán chi liên là dược liệu quan trọng trong nhiều bài thuốc Đông y điều trị ung thư. Tùy vào từng mục đích sử dụng mà chúng được kết hợp với những dược liệu khác và có cách sử dụng khác nhau.

Bài thuốc chữa ung thư mũi họng

Với bài thuốc này, bạn có thể tham khảo công thức sau đây:

• Chuẩn bị nguyên liệu bao gồm: bán chi liên, cam cổ đằng mỗi vị 60gr, bạch hoa xà, tử thảo, huyết ăn mỗi vị 30gr, can thiềm bì, cấp tính thử mỗi vị 12gr và thiên long, bán hạ, quốc lão, mã tiền tử mỗi vị 6gr.
• Sắc cùng với khoảng 1 lít nước đến khi cô cạn còn 1/3 thì chắt lấy nước uống.

Công dụng bán chi liên sẽ phát huy tác dụng tốt hơn khi sử dụng nước thuốc còn ấm và nên dùng mỗi ngày một thang.

Bài thuốc điều trị ung thư phổi

Bên cạnh các biện pháp y khoa để điều trị ung thư phổi, bạn có thể dùng kết hợp bài thuốc dưới đây để ngăn ngừa những diễn biến xấu của bệnh. Bài thuốc này gồm những bước đơn giản dưới đây:

• Chuẩn bị dược liệu: bán chi liên, sa sâm bắc, chính hoài, ngư tinh thảo mỗi vị 30gr; bạch hoa xà 50gr; dây tóc tiên, mạch môn, khổ thái, tri mẫu, a giao, tang diệp mỗi vị 9gr; 12gr bạch phục linh, 15gr địa hoàng cùng với tam thất, quốc lão mỗi loại 3gr.
• Sắc tất cả các dược liệu trên cùng với 1 lít nước. Đun nhỏ lửa đến khi mực nước còn khoảng 1/3 thì loại bỏ bã lấy nước để uống.

Bài thuốc này nên được sử dụng đều đặn hàng ngày, mỗi ngày một thang và uống khi còn ấm để có được hiệu quả điều trị tốt nhất.

Bài thuốc chữa xơ gan cổ trướng, ung thư gan

• Sử dụng các nguyên liệu bao gồm: bán chi liên, bạch hoa xà mỗi loại 20gr cùng cườm mềm thảo, tiểu kim bất hoán mỗi loại 15gr.
• Bỏ tất cả nguyên liệu vào ấm sắc kỹ với 1 lít nước. Đến khi cô cạn thì chắt lấy nước thuốc, chia làm 3 lần uống trong ngày.

Mỗi ngày sử dụng 1 thang và uống vào các thời điểm sáng, chiều và tối sau trước khi ăn từ 1 đến 2 tiếng để tránh ảnh hưởng đến dạ dày và hấp thụ thuốc tốt nhất.

Bài thuốc chữa u bướu và mụn nhọt

Chỉ với hai dược liệu dễ kiếm, bài thuốc này sẽ giúp đẩy lùi các khối u bướu, mụn nhọt trên da hiệu quả.

• Dùng 60gr bán chi liên và bạch hoa xà thiệt thảo 120gr rửa sạch với nước.
• Sau đó sắc kỹ rồi loại bỏ bã và dùng khi còn nóng.

Mỗi ngày uống một thang và dùng khi còn nóng sẽ đạt được hiệu quả tốt nhất cho người dùng. Bên cạnh đó, sử dụng dược liệu tươi giã dập đắp vào vị trí mụn ung nhọt cũng giúp vết thương nhanh khỏi hơn.

Bài thuốc chữa ung thư thực quản

• Nguyên liệu bài thuốc bao gồm: bán chi liên dược liệu, địa hoàng, bắc sa sâm, nam sa sâm mỗi vị 16gr cùng với mạch môn, huyền sâm, rau diếp hoang, tần quy, vi kinh tươi, tỳ bà diệp tươi mỗi vị 20gr, bạch anh, hạ thảo khô mỗi vị 12gr cùng với 8-10gr hoàng liên.
• Đem rửa sạch tất cả nguyên liệu trên rồi bỏ vào ấm sắc kỹ. Sau đó loại bỏ bã, chắt lấy nước thuốc sử dụng khi còn nóng ấm.

Mỗi ngày nên sử dụng 1 lần và đều đặn hàng ngày, các dấu hiệu bệnh sẽ có những chuyển biến tích cực.

Bài thuốc điều trị ung thư dạ dày, trực tràng

Không chỉ hỗ trợ điều trị ung thư dạ dày hiệu quả, bài thuốc này còn giúp người bệnh khắc phục các chứng như chán ăn, đầy bụng, sụt cân, khó tiêu, đại tiện ra máu,… Để cải thiện tình trạng này có thể sử dụng bài thuốc sau đây:

• Chuẩn bị dược liệu bao gồm: bán chi liên, bạch hoa xà, bạch anh, đông quỳ, bán biên liên, trương ương mỗi vị 30gr.
• Cho tất cả dược liệu trên vào ấm, đổ ngập nước và sắc kỹ rồi chắt lấy nước thuốc uống.

Mỗi ngày sử dụng một thang thuốc và dùng khi còn ấm, có thể chia thành nhiều lần uống trong ngày. Thời điểm thích hợp nhất để uống là buổi sáng sau khi ăn.

Bài thuốc chữa ung thư bàng quang

Bài thuốc này rất hiệu quả trong việc điều trị ung thư bàng quang cùng nhiều triệu chứng đi kèm như tiểu ra máu, tiểu rắt, bí tiểu, đau tức bàng quang, nước tiểu vàng đục,… Các bước thực hiện như dưới đây:

• Dược liệu gồm: bán chi liên khô, bạch hoa xà mỗi loại 15gr cùng thổ phục linh, long du, chi tử sao, hoàng cầm, sài hồ, địa hoàng, xa tiền thảo, trạch tả đều mỗi vị 12gr, 20gr hoạt thạch và mộc thông, biển súc, cù mạch mỗi vị 10gr.
• Đổ nước đến khi ngập hết toàn bộ dược liệu rồi sắc kỹ.
• Sau đó chắt lấy nước thuốc uống khi còn ấm. Đồng thời không nên sử dụng thuốc trước khi đi ngủ bởi sẽ có thể đi tiểu nhiều lần trong đêm.

Bài thuốc điều trị ung thư cổ tử cung cùng bạch hoa xà thiệt thảo

Để điều trị bệnh hiệu quả, bạn có thể thực hiện theo hai cách dưới đây:

• Cách 1: Chuẩn bị nguyên liệu bao gồm: bán chi liên, bạch hoa xà, hải đới, hải tảo, vân quy, sâm nam mỗi vị 24gr, 6gr toàn yến, phục linh, hương phụ, bạch thược mỗi vị 15gr cùng 9gr trúc diệp sài hồ và 3 con ngô công. Sắc kỹ cùng với nước và uống khi còn nóng ấm.
• Cách 2: Dược liệu gồm cây bán chi liên khô, độc cước mỗi vị 15gr, thổ phục linh, bạch hoa xà mỗi vị 30gr, xích thược, biển súc, mao truật mỗi loại 9gr và 6gr hoàng bá. Mỗi ngày sắc một thang thuốc và uống khi còn ấm.

Những lưu ý khi sử dụng bán chi liên

Bên cạnh việc tuân thủ đúng lộ trình điều trị y khoa và sự hướng dẫn của bác sĩ, người bệnh cần lưu ý những điểm sau đây:

• Không nên dùng dược liệu song song với các thực phẩm như rau muống, chè đặc, đậu xanh. Những thực phẩm này sẽ giảm tác dụng của thuốc, không mang đến hiệu quả cao.
• Phụ nữ có thai không nên sử dụng thảo dược dưới bất kỳ hình thức nào. Phụ nữ đang trong thời kỳ cho con bú, trẻ nhỏ cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
• Không tự ý tăng liều lượng hay thêm các dược liệu khác vào bài thuốc.
• Thường xuyên thăm khám tại các cơ sở y tế để theo dõi tình hình tiến triển của bệnh tránh bệnh diễn biến xấu đi.
• Sử dụng dược liệu với các trường hợp ung thư nặng sẽ không giúp chữa khỏi bệnh hoàn toàn mà cần kết hợp với điều trị y khoa.
• Nên sử dụng đều đặn hàng ngày, kiên trì dùng theo đúng liệu trình.
• Đồng thời, những người mẫn cảm, dị ứng với bất kỳ thảo dược nào trong bài thuốc không nên sử dụng và cần đến bệnh viện để kiểm tra nếu thấy dấu hiệu bất thường.

Trên đây là những thông tin chi tiết nhất về bán chi liên, cách dùng và những lưu ý khi sử dụng. Nếu bạn có bất cứ thắc mắc nào hãy liên hệ với chúng tôi để nhận được sự hỗ trợ tốt nhất.