Thuốc chống động kinh vẫn được coi là  thuốc của hệ thần kinh trung ương nhưng chúng không chỉ đơn thuần tác động lên hệ thần kinh. Bên cạnh nó còn có tác dụng chữa bệnh, ngoài ra thuốc có thể gây ra những tác dụng không mong muốn cho người dùng…

Đích tác dụng của thuốc

Động kinh là một bệnh của hệ thần kinh cụ thể hơn là bệnh thần kinh trung ương, đó là não bộ. Cho đến nay, nhóm thuốc này đã có nhiều loại thuốc ra đời nhưng nhìn chung chúng chỉ là những thuốc điều trị triệu chứng mà không phải là thuốc điều trị nguyên nhân. Nghĩa là thuốc chỉ cắt cơn co giật mà không kể tới nguyên nhân co giật là gì. Đó cũng là vì người ta chưa tìm ra được nguyên nhân khả dĩ nào chịu trách nhiệm gây ra bệnh động kinh.

Hiện nay mới chỉ tìm ra được các yếu tố nguy cơ gây bệnh như di truyền, chấn thương sọ não, phẫu thuật thần kinh… Tuy nhiên, những thuốc đã được tìm ra cũng rất có ý nghĩa trên lâm sàng vì thuốc giúp bác sĩ đạt được mục tiêu cắt cơn trong điều trị lại giúp bệnh nhân có thể hòa nhập với cuộc sống đời thường.

Có thể kể ra những loại thuốc chống động kinh điển hình vẫn được sử dụng như valproat (depakine), topramat (topamax), carbamazepin (tegretol), dihydan (phenytoin)… Mỗi thuốc có một cơ chế tác dụng riêng nhưng đều gây ức chế thần kinh xung quanh ổ động kinh và không cho chúng lan tỏa xung điện (vì động kinh là sự phát điện đồng loạt quá mức của các tế bào thần kinh) nhưng lại gây ra những tác dụng phụ tương tự nhau bởi thuốc động kinh phải sử dụng liên tục trong một thời gian dài nên tác dụng phụ của thuốc cần phải được cả thầy thuốc và bệnh nhân hết sức chú ý.

Và những tác dụng phụ cần lưu tâm

Tác dụng phụ đầu tiên cần phải lưu tâm đó là trên gan mật. Những thuốc chống động kinh gây viêm gan nặng nề, nhất là với đối tượng không dung nạp thuốc, người bị dị ứng, người bị đồng nhiễm virut hay nghiện rượu. Biểu hiện của viêm gan là người mệt mỏi, kém tiêu hóa, người bệnh hay bị tiêu chảy. Ngoài da, người bệnh thấy vàng da, vàng mắt. Tác hại này sẽ xuất hiện sau khoảng 1-3 tháng dùng thuốc. Trên các thông số xét nghiệm, người ta thấy tăng lên rõ rệt các enzym nằm trong tế bào gan vẫn hay được gọi là men gan bao gồm: GOT và GPT (hay AST và ALT). Khi có một trong các biểu hiện người mệt mỏi, đã nghỉ ngơi mà không hết vàng da, vàng mắt, đi lỏng thường xuyên thì cần phải đi khám hệ thống gan mật ngay tức khắc dù chưa đến thời điểm bác sĩ hẹn tái khám.

Thứ hai là tình trạng thiếu máu. Thiếu máu trong việc sử dụng thuốc chống động kinh là do thuốc này làm giảm hấp thu axit folic, giảm hấp thu vitamin B12 nên người bệnh sẽ bị giảm cả hồng cầu và bạch cầu. Với người bình thường thì số lượng tế bào hồng cầu của họ phải khoảng 4×1012 tế bào trong một lít máu, bạch cầu phải khoảng trên 7×109 tế bào. Khi người bệnh bị thiếu máu sẽ thấy cơ thể mệt mỏi, da xanh xao, hay bị hoa mắt, chóng mặt khi thay đổi tư thế, yếu sức cơ. Vì vậy, khi dùng thuốc chống động kinh có một trong các biểu hiện trên đây thì người bệnh cần được khám lại hệ thông máu và cơ quan tạo máu.

Thứ ba, thuốc gây suy yếu trên hệ xương. Đối với phụ nữ tuổi mãn kinh, phụ nữ có nguy cơ cao bị loãng xương, người bị thiếu canxi, suy dinh dưỡng… cần cảnh giác với thuốc chống động kinh do thuốc này làm giảm hấp thu vitamin D ở hệ tiêu hóa, là nguy cơ gây ra chứng loãng xương. Người bệnh nên đi khám tỷ trọng xương sau 1-3 tháng đầu tiên sử dụng thuốc và sau mỗi 3 tháng tính từ khi sử dụng thuốc.

Trên hệ thần kinh, thuốc gây rối loạn nhận thức và rối loạn hành vi ở người sử dụng. Việc sử dụng thuốc ở người cao tuổi cần hết sức chú ý, nhất là với dòng phenytoin, carbamazepin. Tác dụng khác cần chú ý là dị ứng, nổi ban ngoài da, run tay, chán ăn, mệt mỏi, gầy sút cân…

Với những tác dụng phụ trên, cả bác sĩ và người bệnh hãy sử dụng thuốc đúng và an toàn. Đó là, người bệnh nên đi tái khám định kỳ theo hẹn vì không những kiểm soát được phương hướng trị bệnh mà còn sớm nhận ra những tác dụng phụ không mong muốn. Khi có bất kỳ một hiện tượng nào của viêm gan, thiếu máu, loãng xương thì người bệnh cần đi khám lại ngay không kể lý do gì. Bác sĩ cần ước lượng được những nguy cơ có thể gặp để có phương án sử dụng thuốc chống tác dụng phụ sớm cho người bệnh. Trong tiến trình điều trị, có thể phải bổ sung vitamin D, canxi, axit folic để đề phòng thiếu máu, loãng xương.