Mô tả dược liệu

Kiến kỳ nam còn được gọi với tên thông dụng khác là cây tổ kiến. Loại dược liệu này thường dùng làm vị thuốc chữa bệnh. Hãy theo dõi bài viết để biết thêm thông tin tổng quan.

Đặc điểm thực vật

Kiến kỳ nam là một giống cây phụ sinh, cộng sinh với kiến. Thân cây phình to thành củ lớn với mặt ngoài sần sùi. Lá cây mọc đối nhau, đầy lá tù, gốc thuôn. Phần phiến lá lớn và nhẵn bóng. Các lá kèm thường có xu hướng rụng sớm.

Hoa màu trắng, không có cuống, mọc tụ thành 4 – 5 cái ở ngay nách lá. Mùa hoa rơi vào khoảng từ tháng 12 đến tháng 1. Quả nhỏ, có hình trụ hơi dài, khi quả chín có màu da cam.

Phân bố, thu hái và chế biến

Ở nước ta, cây kiến kỳ nam thường chỉ thấy mọc ở các tỉnh phía nam, điển hình nhất là các tình ở Tây Nguyên như Kon Tum, Gia Lai, Lâm Đồng, Đắk Nông…Dược liệu được thu hái quanh năm. Lấy nguyên phần thân phình to đem đi rửa thật sạch rồi chẻ đôi ra để rũ hết kiến bên trong ra. Sau đó đem đi thái thành lát mỏng rồi phơi khô làm vị thuốc cho vào túi kín và bảo quản nơi khô ráo, tránh ẩm mốc, mối mọt.

Thân cây (phần phình to ra) chính là bộ phận của cây kiến kỳ nam được sử dụng làm vị thuốc.

Tác dụng dược lý vị thuốc kiến kỳ nam

Dược liệu có vị ngọt nhẹ và tính bình. Trong dược liệu có nhiều các loại muối vô cơ, chủ yếu là hoạt chất ancaloit có nhiều tác dụng chữa bệnh.

Theo y học cổ truyền:

• Công dụng: Tiêu viêm kháng sinh, lợi tiểu, sát trùng.
• Chủ trị: Viêm gan, vàng da, đau gan, đau nhức xương khớp, thấp khớp, bong gân, tiêu chảy…

Theo y học hiện đại:

Công dụng chữa bệnh của dược liệu đa phần là do 2 thành phần dược tính sau mang lại:

• Hoạt chất ancaloid: Có tác dụng cắt nhanh chóng cơn đau, nhờ vậy mà được sử dụng để giảm đau và chống sưng tấy.
• Thành phần flavonoid: Giúp bảo vệ gan và chống lại các tác nhân độc hại gây tổn thương gan, suy hóa tế bào gan. Đồng thời hỗ trợ phục hồi lại chức năng gan bị thương tổn.
• Ngoài ra, dược liệu còn được cho là có thể hỗ trợ kháng khuẩn, chống viêm, chống độc, chống oxy hóa, ngăn ngừa xơ vữa động mạch…

Dược liệu kiến kỳ nam thường được sử dụng dưới dạng thuốc sắc với liều khuyến cáo cho một ngày là khoảng từ 6 – 12g. Tuy nhiên, tùy thuộc vào từng bài thuốc cùng với sự kết hợp vị thuốc khác mà có thể điều chỉnh cho phù hợp.

Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu kiến kỳ nam

Sau đây là những bài thuốc thông dụng có chứa vị thuốc kiến kỳ nam:

Bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm gan B

• Bài thuốc 1: Chỉ cần chuẩn bị 50g kiến kỳ nam khô. Cho vào ấm sắc chung với 1,5 lít nước trên lửa nhỏ tới lúc còn 1 lít. Dùng uống trong ngày với liều lượng 1 thang/ngày.
• Bài thuốc 2: Chuẩn bị 80g kiến kỳ nam, 20g diệp hạ châu, 20g hậu phác nam cùng 20g hạ khô thảo. Các vị thuốc này đem sắc với 1,5 thăng nước đến khi còn 500ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày vào thời điểm trước bữa ăn khoảng 1 tiếng đồng hồ.

Giảm đau nhức xương khớp

• Chuẩn bị: 40g bì kỳ nam, 30g ngũ gia bì, 30g cốt toái bổ, 20g rễ trinh nữ cùng 1 lít rượu trắng 40°.
• Thực hiện: Các vị thuốc cho hết vào bình thủy tinh rồi đổ ngập rượu lên ngâm trong ít nhất 10 ngày. Khi dùng lấy ra khoảng 10ml uống vào trước bữa ăn, mỗi ngày chỉ uống 1 lần duy nhất.

Trị đau gan, vàng da

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị khoảng 80g kiến kỳ nam, 20g chó đẻ, 20g hậu phác nam cùng 20g hạ khô thảo. Sắc lấy nước uống trong ngày, mỗi ngày chỉ dùng 1 thang.
• Bài thuốc 2: Cần có 40g kiến kỳ nam, 10g thảo quyết minh, 15g nhân trần, 10g atiso. Cho hết vị thuốc vào ấm sắc cùng 500ml nước để lấy 100ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày vào trước bữa ăn 1 giờ. Cần duy trì mỗi ngày 1 thang thuốc trong khoảng từ 10 – 15 ngày.

Bài thuốc chữa đau thượng vị do viêm dạ dày

• Chuẩn bị: 60g kiến kỳ nam.
• Thực hiện: Đem vị thuốc trên đi sắc lấy khoảng nửa chén nước thuốc đặc. Chia đều thành 2 lần uống cách nhau khoảng 1 tiếng đồng hồ.

Chuyên gia Metaherb chia sẻ: “Thành phần chính của củ là ancaloit, và các muối vô cơ, giúp tăng cường hiệu quả cho việc chữa lành các vết viêm loét dạ dày, giúp tiêu viêm, giảm sưng. Bên cạnh đó, dược liệu còn được xem là vị thuốc kháng sinh tự nhiên, an toàn, lành tính và không có tác dụng phụ”.

Cải thiện bệnh thấp khớp, bong gân, đau nhức gân xương

• Bài thuốc 1: Chuẩn bị 40g kiến kỳ nam, 30g cốt toái bổ, 20g rễ trinh nữ, 20g rễ trứng cuốc. Các vị thuốc đem sắc với nửa thăng nước để thu lấy 200ml. Chia làm 2 lần uống trong ngày vào trước bữa ăn. Dùng 1 thang/ngày.
• Bài thuốc 2: Cần có 40g kiến kỳ nam, 30g ngũ gia bì, 20g xuyên tiêu, 20g rễ vũ bò. Đem các vị thuốc đi sắc chung với 1 thăng nước trên lửa nhỏ để được 300ml. Chia đều thành 2 lần uống/ngày vào trước bữa ăn, ngày dùng 1 thang.

Bồi bổ sức khỏe

• Chuẩn bị: 1kg củ kiến kỳ nam khô cùng 3 lít rượu trắng 40°.
• Thực hiện: Củ khô đem đi sao vàng hạ thổ cho có mùi thơm. Sau đó bỏ vào bình sành rồi đổi ngập rượu lên ngâm trong 1 tháng. Mỗi lần lấy 20ml uống trực tiếp vào thời điểm trước bữa ăn, ngày uống khoảng 2 – 3 lần. Bài thuốc này giúp bổ thận, giảm mệt mỏi, chăm sóc giấc ngủ, kích thích ăn uống. Phù hợp nhất với những người trên 45 tuổi.

Chữa bệnh thận

Bí kỳ nam làm một dược liệu tốt cho gan, cho việc đào thải độc tố trong cơ thể ra ngoài. Đối với những bệnh nhân bị thận, thận hư, yếu thận, cơ thể thường xưng vù do không đào thải nước tiểu, chức năng thận kém, khó đi tiểu… Thập trí còn gây hại nhiều đến cơ thể người bệnh. Vậy thì hãy phòng tránh bệnh và chữa bệnh ngay từ ban đầu phát hiện.

Bài thuốc: Bí kỳ nam 10 gam, Cây bòng bong 20 gam, thạch hộc tía 10 gam, hoài sơn 10 gam, đem nấu chung với 1 lít nước, Cho đến khi còn 1 nửa thì thôi. Uống trong ngày.

Đối tượng sử dụng bí kỳ nam

Người nên sử dụng dược liệu đó là:

• Người bệnh viêm thận cấp, suy thận, chức năng thận bị ảnh hưởng khiến cơ thể sưng vù, khó đi tiểu…
• Người mắc viêm gan, vàng da, chức năng gan bị ảnh hưởng, không thể thải độc, lọc gan như bình thường được.
• Đối tượng đau xương khớp, thấp khớp, bong gân, mùa đông hay thời tiết thất thường hay bị đau nhức xương, cơ thể mỏi mệt…
• Người hay mệt mỏi, suy nhược cơ thể, đường huyết trong cơ thể không được ổn định, thường xuyên bỏ bữa, kén ăn, lười ăn, ăn cơm không có cảm giác ngon.
• Người bình thường nhưng cần bồi bổ sức khỏe, mới ốm dây…
• Không dùng rượu cây kiến kỳ nam cho trẻ nhỏ, phụ nữ có thai

Ngoài ra người bệnh nên lưu ý, không nên quá lạm dụng kiến kỳ nam, vì trong thành phần cây có chất kháng sinh tự nhiên. Dùng quá liều có thể khiến cơ thể mẫn cảm với kháng sinh. Việc sử dụng các loại thuốc để chữa những bệnh lý thông thường cũng khó hơn nhiều.

Trong việc chữa bệnh dạ dày, bên cạnh việc sử dụng kiến kỳ nam, người bệnh có thể dùng các sản phẫm hỗ trợ điều trị có nguồn gốc từ 100% thảo dược như Dạ dày – tá tràng Metaherb giúp khắc phục nhanh triệu chứng viêm đau dạ dày. Sản phẩm chứa một số thành phần thảo dược quý như:

• Lá khôi: Tiêu diệt vi khuẩn hP, chống ung thư dạ dày
• Khổ sâm: Làm lành vết viêm loét
• Cam thảo: Giảm đau, kháng viêm, trung hòa aicd dạ dày
• Tinh chất curcumin: Chồng oxy hóa, hỗ trợ làm lành viêm loét, hạn chế biến chứng