Được biết, cây sơn trị mụn (Radexet Ramulus Cissi) là loại dây leo và có củ – phần củ này thái lát, phơi khô rồi ngâm rượu và thoa lên mặt thì da mặt sẽ từ từ bong tróc ra cùng với mụn, sau đó bạn sẽ có một làn da trắng, sạch mụn và mịn màng. Đây là một trong những cách điều trị mụn giá rẻ và hiệu quả (kể cả mụn nặng, xem thêm Tại đây).

Còn cây sơn công nghiệp, hay còn gọi là cây sơn ta, cây tất thụ là cây thân gỗ, có thể cao đến 10 m và có tên khoa học là Rhus succedaneum, thuộc họ Đào lộn hột (1). Cây này rất dễ gây dị ứng với những người có cơ địa mẫn cảm, vì vậy, nếu dùng nhầm thì sẽ gây lở sơn.

Hình ảnh cây sơn trị mụn

Thu nhựa sơn dùng cho công nghiệp

Vài nét về cây tất thụ (cây sơn ta)

Tất thụ là cây gỗ nhỡ, lá có hình lông chim với 3 đến 6 đôi lá chét mọc đối nhau, phiến lá cong nhọn, mỏng và nhẵn bóng. Hoa của cây mọc thành chùm dạng chùy.

Phân bố: Cây mọc hoang hoặc được trồng làm cây công nghiệp ở các tỉnh phía Bắc như Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Giang, Thái Nguyên… Ngoài ra thì ở Trung Quốc, Nhật Bản… cũng có cây này.

Phân biệt cây sơn với Lá và quả cây sơn (tất thụ)

Nói đến cây sơn ta là nói đến hai công dụng sau:

• Làm cây công nghiệp: cây sơn cung cấp chất sơn (không dẫn điện và tốt hơn cả mica, nếu để sơn khô tự nhiên thì có thể chịu nhiệt đến 410 độ C), vì vậy có thể ứng dụng trong công nghiệp sơn, làm đồ mỹ nghệ và các đồ dùng không dẫn điện…
• Làm thuốc: Trong Đông y, chất sơn để lâu, khô cứng lại còn được dùng làm thuốc với tên y học là “can tất”. Được biết, can tất có vị cay, tính ôn và có tác dụng phá huyết, làm tan tích tụ và sát trùng (khi dùng thì giã nát rồi sao chín để hạn chế độc tính và khả năng dị ứng của nó). Tuy nhiên, ngày nay người ta ít dùng can tất vì có nhiều vị thuốc thay thế khác an toàn hơn. Cây sơn ta hầu như chỉ còn phục vụ nhu cầu làm cây công nghiệp.

Lưu ý: Khi dùng can tất (chất sơn của cây) để làm thuốc thì cần thận trọng vì có nhiều trường hợp cơ địa bị dị ứng với cây sơn và gây ra bệnh lở sơn (do trong sơn có một lượng nhỏ chất độc có thể bay hơi). Bệnh này gây ngứa, phồng rộp, sưng và lở loét rất khó chịu (2).

Dị ứng, lở sơn từ góc nhìn dân gian

Dân gian Bắc Bộ có câu: “Sơn ăn tùy mặt – Ma bắt tùy người“. Đó là vì người ta thấy rằng, có người chỉ cần chạm vào lá hay chặt cây và ngửi thấy mùi của cây thôi thì cũng ngứa (hoặc lỡ ngồi dưới gốc cây cũng ngứa). Ngược lại, có người vô tư hái lá sơn, lấy cả nhựa cây tra vào người và chặt từ nhánh này qua nhánh khác mà vẫn bình thường, không có biểu hiện dị ứng gì!

Theo một số lời giải thích của dân gian thì cây sơn gây ngứa tùy người. Cụ thể, những người sinh vào các tháng mà cây không có lá thì sẽ không bị ngứa (thường là từ tháng 11 đến đầu tháng 3, tức vào mùa đông thì cây rụng lá, chỉ còn thân và nhánh). Ngược lại, những người sinh từ tháng 3 đến tháng 10- những tháng mà cây có lá – thì sẽ bị lở ngứa (dị ứng với cây này).

Đây chỉ là cách giải thích của dân gian còn trên thực tế, hiện tượng dị ứng với cây sơn là do sự mẫn cảm của cơ địa mỗi người.

Cách khắc phục tình trạng lở sơn:

Hái lá khế tươi, rửa sạch, giã nát rồi đắp lên da (theo GS. Đỗ Tất Lợi)

Ngoài ra, theo báo Sức khỏe và đời sống thì khi bị lở sơn, ta cũng có thể áp dụng các cách sau:

• Bước 1: dùng nước muối sinh lý 0, 9 % để rửa (nước muối này có thể mua ở các hiệu thuốc Tây). Nếu không dùng nước muối sinh lý thì có thể lấy 1 kg lá sen (đã phơi khô), đem nấu lấy nước thật đặc rồi rửa ngoài da, mỗi ngày rửa 3 lần.
• Bước 2: lấy 100 g hạt đậu xanh, 50 g hạt ý dĩ (mua trong hiệu thuốc Bắc, tức hạt bo bo) và 7 trái táo đỏ (táo Tàu), đem tất cả rửa lại rồi nấu thành cháo, thêm 50 g đường và ăn hết trong một lần (ăn ba bốn ngày liên tục như thế) (3).